बंगालच्या उपसागरात वाहणाऱ्या दक्षिण भारतातील नद्या

 दक्षिण भारतातील नद्या

दक्षिण भारतातील नद्या दोन प्रमुख प्रकारात विभागल्या जातात — (1) बंगालच्या उपसागरात वाहणाऱ्या नद्या आणि (2) अरबी समुद्रात वाहणाऱ्या नद्या.

---

1. बंगालच्या उपसागरात वाहणाऱ्या दक्षिण भारतातील नद्या

🔹 हुगळी नदी

• पश्चिम बंगालमधील गंगा नदीपासून ती उगम पावते.
• कलकत्ता शहर तिच्या काठावर वसलेले आहे.

🔹 दामोदर नदी

• दामोदर नदीचा उगम छोटा नागपूर पठारातील झारखंड राज्यातील चंदवा येथे होतो.
• पश्चिम बंगालमध्ये जाऊन हुगळी नदीला मिळते.
• ती थेट बंगालच्या उपसागरात जात नाही.
• दामोदर नदी पूर्वी वारंवार पूर आणत असे. या पुरामुळे पश्चिम बंगालमध्ये मोठे नुकसान होत असे. त्यामुळेच तिला ‘बंगालचे दुःख’ असे संबोधले जात असे.

🔹 सुवर्णरेखा नदी

• रांची (झारखंड) जवळून उगम पावते.
• सुवर्णरेखा नदीची लांबी सुमारे 395 किमी आहे आणि तिचे खोरे अंदाजे 19,296 चौरस किमी क्षेत्रफळाचे आहे.
• झारखंड, पश्चिम बंगाल आणि ओडिशा या तीन राज्यांतून प्रवास करते.
• ओडिशामध्ये बंगालच्या उपसागरात मिळते.

🔹 वैतरणी नदी

• या नदीचा उगम ओडिशातील केओंझार पठारावर होतो. 
• ओडिशामध्ये बंगालच्या उपसागरात मिळते.

🔹 ब्राह्मणी नदी

• या नदीचा उगम रांची (झारखंड) पठारावर होतो.  या नदीची लांबी 800 किमी आहे.
• राउरकेला येथे शंख आणि दक्षिण कोएल नद्यांच्या संगमानंतर तिला ब्राह्मणी नदी असे म्हणतात.
• ही नदी झारखंड, छत्तीसगड आणि ओडिशा या तीन राज्यांमधून वाहते.
• शंख नदी झारखंडमधील गुमला जिल्ह्यातून उगम पावते.
• दक्षिण कोएल नदी झारखंडमधील रांची परिसरातून (रांची पठार) उगम पावते.
• ब्राह्मणी नदी पुढे ओडिशातून वाहत जाऊन वैतरणी नदीजवळ मिळते आणि शेवटी बंगालच्या उपसागरात (Bay of Bengal) मिळते.

🔹 महानदी

• छत्तीसगडमधील रायपूर जिल्ह्यातील सिहवा जवळ उगम पावते.
• या नदीच्या खोऱ्याचा विस्तार छत्तीसगड, मध्य प्रदेश, ओडिशा, झारखंड आणि महाराष्ट्रापर्यंत पसरलेले आहे.
• महानदीच्या ऊर्ध्व प्रवाहाने व जलोद निक्षेपणाने छत्तीसगडमध्ये विस्तृत, बशीसारखे सपाट मैदान तयार झाले आहे.याला छत्तीसगड मैदान म्हणतात.
• महानदी ओडिशात प्रवेश करून कटक जवळ त्रिभुज प्रदेश निर्माण करून बंगालच्या उपसागराला मिळते.
• शिवनाथ, हसदेव, मांड आणि इब या महानदीच्या डाव्या उपनद्या आहेत तर ओंग, तेल आणि जोंक या तिच्या उजव्या उपनद्या आहेत.
• हिराकुड धरण महानदीवर बांधलेले भारतातील सर्वात लांब धरण आहे.

🔹 गोदावरी नदी (दक्षिणेची गंगा)

• गोदावरी नदी महाराष्ट्रातील नाशिकजवळील त्र्यंबकेश्वर येथे उगम पावते आणि बंगालच्या उपसागरात जाण्यापूर्वी सुमारे 1465 किमी अंतर कापते.
• दक्षिण भारतातील सर्वात लांब नदी आहे.
• गोदावरी नदी महाराष्ट्र , तेलंगणा ,छत्तीसगड आणि आंध्र प्रदेश या चार राज्यांतून प्रवास करते.
• गोदावरी नदी राजमुंद्रीजवळ त्रिभुज प्रदेश तयार करते.
• आणखी माहिती साठी इथे क्लीक करा.गोदावरी नदीचे खोरे
  

🔹 कृष्णा नदी

• महाराष्ट्रातील महाबळेश्वरजवळील पश्चिम घाटातून उगम पावते.
• ही द्वीपकल्पीय भारतातील दुसरी सर्वात लांब नदी आहे.
• महाराष्ट्रापासून कर्नाटक, तेलंगणा आणि शेवटी आंध्र प्रदेशात प्रवेश करते.
• आंध्र प्रदेशातील विजयवाडाजवळ एक त्रिभुज प्रदेश तयार करतो.
• कृष्णाच्या उपनद्या:  तुंगभद्रा (सर्वात लांब उपनदी) , भीमा , कोयना , मुसा (हैदराबाद या नदीच्या काठावर वसलेले आहे) , घाट प्रभा , मल प्रभा , दूध गंगा , पंचगंगा 
• आणखी माहिती साठी इथे क्लीक करा.कृष्णा नदी व तिचे खोरे
  

🔹 पेन्नार नदी

• पेन्नार नदीचा उगम कर्नाटकातील कोलार जिल्ह्यात होतो.
• ही नदी कर्नाटकातून वाहत आंध्र प्रदेशमध्ये प्रवेश करते आणि शेवटी बंगालच्या उपसागरात मिळते.

🔹 पालार नदी

• पालार नदीचा उगम कर्नाटकात होतो.
• कर्नाटकातून ही नदी आंध्र प्रदेशात प्रवेश करते.
• पुढे ती तामिळनाडूमध्ये वाहत जाऊन बंगालच्या उपसागरात मिळते.

🔹 कावेरी नदी

• कावेरी नदीचा उगम कर्नाटकातील कोडगु (कूर्ग) जिल्ह्यातील ब्रह्मगिरी पर्वतरांगेतील तलकावेरी येथे होतो.
• कावेरी नदी सुरुवातीला काही किलोमीटर अंतर उत्तरेला वाहते आणि नंतर पूर्व वाहिनी बनते
• सुमारे 800 किलोमीटर लांबीची कावेरी नदी कर्नाटक आणि तामिळनाडू राज्यांसाठी जीवनरेखा आहे.
• कावेरी नदी 'दक्षिण भारताची गंगा' म्हणूनही ओळखली जाते.
• कावेरी नदीवर शिवसमुद्रम हा 101 मीटर उंच धबधबा आहे.
• कावेरी नदीच्या डाव्या तीराच्या उपनद्या हेरंगी , हेमावती,लोकपावनी, शिमशा आणि अर्कवती आहेत, तर उजव्या तीराच्या उपनद्या लक्ष्मणतीर्थ, कबिनी, सुवर्णवती, भवानी, नोयाल  आणि अमरावती आहेत.
• तामिळनाडूतील त्रिची शहर कावेरी नदीच्या काठावर वसलेले आहे.

🔹 वैगाई नदी

• वैगई नदी तामिळनाडूमधील मदुराईजवळ उगम पावते आणि पुढे प्रवास करून बंगालच्या उपसागरात विसर्जित होते.

🔹 ताम्रपर्णी नदी

• ताम्रपाणी नदी तामिळनाडूमध्ये उगम पावते आणि पुढे प्रवास करून मन्नारच्या आखातात मिळते.

---